متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن متن متنمتن متن متن متن متن متن 

                                                           1. مشهورترین حدیث نگاران سدۀ سوم و چهارم  

نویسنده: استاد سیّد محمّد کاظم طباطبایی

درآمد
سده‌های سوم و چهارم هجری، آکنده از وجود راویان و محدثان مشهوری است که با آثار خویش ماندگار شده‌اند. آن‌گونه که از بررسی تاریخ و کاوش در مصنفات شیعی به دست می‌آید، این دوران فضای خاصی داشته است؛ که پیامد آن تربیت شاگردان و رواج محدثین و نگارشگران حدیث بوده است.
کتب اربعۀ شیعه، که مهم‌ترین مرجع حدیثی شیعیان است، در این دوران نگارش یافته و ماندگار شده است. ارکان مباحث رجالی (یعنی کتب اربعۀ رجالی) نیز در این دوران نگارش یافته است. بنیان ماندگار تفسیر مأثور، از این دوران به جا مانده است و ... . این دوران آن‌سان زیبا و تأثیرگذار است که انسان را به حیرت وا می‌دارد. از این رو، تنها به یادکرد مشهورترین و تأثیرگذارترین محدثان این دوره بسنده می‌‌کنیم؛ یعنی افرادی که در زمان خویش با نگارش اثری مهم، تأثیری شگرف بر فرهنگ و معارف شیعی گذاشته‌اند. بزرگوارانی چون ثقة‌الاسلام کلینی، شیخ صدوق، شیخ مفید، سید رضی و شیخ طوسی در این گروه قرار می‌گیرند. به جز این گروه، از دیگر محدثان و مؤلفانی که به گونه‌ای از آوازه و شهرت برخوردارند نیز یاد خواهد شد. بنابراین از یادکرد بسیاری از افراد دیگر صرف نظر می‌کنیم.

1. بررسى صدور ادعيه ماه رمضان بر اساس مصباح المتهجد

نویسنده: استاد مهدی مهریزی

                                                                                                                                 
چكيده :
كتاب مصباح المتهجد نخستين كتاب جامع و روشمند در زمينه گردآورى كتاب ادعيه شيعى به شمار مى‌رود. در اين كتاب ادعيه ماه رمضان از ميان ماههاى قمرى جايگاه ويژه‌اى دارد. انتخاب نُه دعا از ادعيه ماه رمضان، و تحليل آن از نظر سند بر اساس كتاب مصباح، محور اين نوشتار است. ادعيه مذكور به علّت مرسل بودن در كتاب مصباح، در مهم‌ترين كتابهاى معتبر شيعه مورد بررسى قرار گرفت. با بررسى اعتبار سند و راويان، از مجموعه دعاها، شش دعا با دلايل ضعيف بودن راوى، موقوف و مرفوع و يا مرسل بودن، باعث ضعف سند گرديد؛ كه اين ضعف را كثرت نقل، متنى محكم و متين كه عدم مغايرت با قرآن كريم و احاديث و سيره قطعى معصوم 7 را شامل مى‌شود، جبران كرده است.

كليد واژه‌ها : دعا / رمضان / مصباح المتهجد / صدور دعا.

1. جستاری در پیشینۀ تشیع در بحرین

مهدی سلیمانی آشتیانی**

چکیده
در جغرافیای تاریخی، «بحرین» به تمامی سرزمین‌های واقع در سواحل غرب و جنوب خلیج فارس (حدفاصل بصره و عمان) اطلاق می‌شود.
این منطقه همواره مورد اقبال شیعیان و دوست‌داران مکتب اهل بیت(ع) بوده است. قیام‌ها و جریان‌های میانۀ سدۀ سوم هجری در بحرین، گاهی رنگی از ایده‌های شیعی داشت. این مسئله باعث شد تا برخی، این جریان‌ها را باعث رواج شیعه‌گری در بحرین دانسته‌اند. ولی کاووش در منابع اولیۀ تاریخی و روایی، ما را، با پیشینۀ تشیع و شخصیت‌های تأثیرگذار شیعیِ بحرین آشنا می‌کند که می‌تواند سابقۀ تشیع در این خطه را به عصر ورود اسلام به آن جا و زمان حیات ائمۀ اطهار (ع) برگرداند.

کلیدواژه‌ها: بحرین، تشیع، راویان، حدیث، عبد القیس.